Vroeger was het ‘schilderij met de bloedstraal’ vaste prik bij excursies van katholieken lagere scholen naar het gemeentemuseum van Roermond. De kinderen leerden daar over de beestachtige moord op weerloze kartuizers door ‘de protestanten’. Tegelijk was in schoolboekjes te lezen – ook in katholieke schoolboekjes – dat prins Willem van Oranje de Vader des Vaderlands was, die stond voor godsdienstvrijheid en tolerantie. Dat de prins verantwoordelijk was voor de Roermondse kartuizermoord, bleef een beetje in het vage.
Roermond ingenomen
Op 22 juli 1572 ’s avonds om 8 uur sprak Willem van Oranje het Roermondse stadsbestuur toe. Hij verzocht om toegang voor zijn leger. Hij had de wapens opgenomen voor de vrijheid van het land en omdat de Spaanse gouverneur Alva hem onterecht zijn bezittingen had afgenomen. Wat hemzelf met Alva was overkomen, kon Roermond ook overkomen! De stad zou het voorbeeld moeten volgen van de vissers van Vlissingen, die niets te verliezen hadden en zich bij de opstand hadden aangesloten. Het stadsbestuur was niet overtuigd en hield de poorten dicht, tot frustratie van prins Willem. Daarop liet hij de stad beschieten en bestormen. Zijn leger was op papier 24.000 man sterk plus marketentsters, paarden, meegevoerd vee etcetera. In de stad lagen 140 soldaten en wat schutters die in het dagelijks leven schoenmaker of bakker waren. In een paar uur was het beleg voorbij.
Wreedheden
De soldaten, die mede voor de protestantse zaak vochten, kregen vrije hand om te plunderen. Ze gingen zich te buiten aan de kloosterlingen en priesters. In totaal werden er meer dan twintig gedood (het precieze aantal is omstreden), van wie in ieder geval twaalf kartuizers. Bij sommigen werden oren en neus afgesneden, het vel van de schedel getrokken of de vingers gebroken, bejaarden werden niet ontzien, een monnik werd halfdood in een spotprocessie door de stad gevoerd, de secretaris van de bisschop werd zijn geslachtsdeel afgesneden en zijn hart in de mond geduwd, nonnen in vrouwenkloosters werden verkracht.
Twee dagen later schreef de prins aan zijn broer dat zijn mannen de burgers hadden gespaard, wat hem meeviel na de ‘ellende’ die ze de nacht tevoren hadden doorstaan. De soldaten hadden zich meer op de priesters en monniken gericht, waarvan er veel in de stad waren. Jaja. Willem de Zwijger wist donders goed wat er gebeurd was. Een gevangen monnik was naar het legerkamp gebracht en een dominee had de prins bezworen dat ook die ‘aussgerottet’ moest worden.
Een storm van verontwaardiging ging door katholiek Europa. Verschillende publicaties spraken schande van de ‘kartuizermoord’. Kartuizerkloosters in Spanje en Italië vereeuwigden de Roermondse martelaren op grote schilderijen.
En de tegenpartij?
In 1572 brachten de opstandelingen in én buiten Roermond tientallen weerloze monniken en priesters om. Dat was ook in die tijd buiten proporties. Maar het geweld van de andere partij, de Spanjaarden, was nog erger. In de jaren 1572-1576 vermoordden de Spaanse legers duizenden inwoners van de steden die ze innamen. Op oorlogsmisdaden rust geen monopolie.
In de Caroluskapel zijn twee tentoonstellingen te zien over Oranjes oorlogsmisdaad. In de kapittelzaal loopt de expositie ‘Roermond, het andere verhaal’ in het kader van ‘1572 Geboorte van Nederland’. Op 23 juli opent de expositie ’23 juli 1572 – Roermond wordt wereldnieuws’ met onder meer een lezingenprogramma en een eucharistieviering. Beide tentoonstellingen lopen tot en met 30 oktober.
Grote foto: De kartuizermoord (het ‘schilderij met de bloedstraal’), achttiende eeuw, Historiehuis Roermond; kleine foto: Vicente Carducho, De kartuizermoord, schilderij in 1626-1630 gemaakt voor het kartuizerklooster in El Paular, Museo de Belas Artes da Coruña, Spanje.