Dionysius de kartuizer (1402/1403-1471) werd geboren in het dorp Rijkel, tussen Borgloon en Sint-Truiden in het huidige Belgisch Limburg. Na een verblijf in Sint-Truiden, Zwolle en Keulen werd hij in 1424 aangenomen in het kartuizerklooster aan de Swalmerstraat in Roermond. Daar overleed hij in 1471. Hij verliet het klooster in al die jaren maar één of misschien twee keer.
De kartuizers staan bekend als de strengst levende monniken in de westerse wereld. Ze leven in stilte en brengen een groot deel van de dag in eenzaamheid in hun cel door om te bidden en te werken.
Centrum van kennis
Het Roermondse kartuizerklooster was een centrum van kennis. De monniken Hendrik Egher van Kalkar en Bartholomeus van Maastricht waren beroemde geleerden. De kloosterbibliotheek was veruit de belangrijkste bibliotheek van de stad. Rond 1500 telde deze 175 handschriften, afgezien van wat Dionysius’ eigen geschriften. Een catalogus uit later tijd wordt bewaard in het Gemeentearchief. Dank zij deze bibliotheek bouwde Dionysius een enorme belezenheid op. Hij kende de katholieke theologen, maar ook de Griekse filosofen en Arabische wetenschappers. Veel van wat hij las, verwerkte hij in zijn geschriften. Daarom werden zijn werken populair: bijna alles wat er over een onderwerp geschreven was, stond in Dionysius’ boeken overzichtelijk bij elkaar.
Handschriften
Boeken werden in die tijd nog exemplaar voor exemplaar met de hand geschreven. De bibliotheek verwierf haar boekenbezit dan ook vooral doordat sommige monniken zelf boeken kopieerden. Van vijftien kopiïsten uit het klooster zijn de namen bekend. Soms kalligrafeerden ze beginhoofdletters en versierden ze de kantlijnen met gestileerde decoraties en met miniatuurafbeeldingen – het bekende monnikenwerk. De bibliotheek van de kartuizers is versnipperd geraakt. Van zo’n 60 werken is bekend waar ze terecht zijn gekomen.
Boekdrukkunst
Tijdens Dionysius’ leven werd de boekdrukkunst uitgevonden. Twee jaar na zijn dood verscheen een boek van hem in druk: Speculum conversionis peccatorum. Het was het eerste boek dat in de Nederlanden gedrukt werd (door Dirk Martens in Aalst – niet door Laurens Janszoon Coster in Haarlem; die heeft waarschijnlijk nooit bestaan). Daarna werden er nog tientallen titels van Dionysius gedrukt en herdrukt. Hij was één van de eerste bestsellerauteurs. De bibliotheek van het Gemeentearchief bezit verschillende van deze uitgaven. Twee ervan zijn tentoongesteld in het Historiehuis.
Dionysius heeft het Roermondse kartuizerklooster in Europa beroemd gemaakt. De Dionysiusstraat is naar hem genoemd.
Grote afbeelding: Petrus Christus, portret van een kartuizer monnik (mogelijk Dionysius de kartuizer), 1446. Metropolitan Museum of Art, New York.