Door John Vaessen
Lily Sampers werd geboren in het Tsjetsjeense Grozny, destijds een dorp met bijna vijfhonderd inwoners, hoofdzakelijk bestaande uit buitenlanders die werkzaam waren in de oliewinning. Haar vader, Henri Sampers uit Linne, kreeg op 22-jarige leeftijd een baan aangeboden als administrateur bij de petroleummaatschappij Trans-Kaukasië in Bakoe. Tijdens één van zijn vakanties maakte hij in Brussel kennis met zijn toekomstige Waalse vrouw Louise Mommaerts. Hij nam haar mee naar Grozny en trad aldaar in het huwelijk. In 1908 kwam er hun enige kind Lily Martha Sampers ter wereld.
Raspoetin
Behalve buitenlandse pioniers werd Grozny ook bewoond door verschillende stammen Kozakken. Eén zo’n stam vormde de lijfwacht van de toenmalige tsaar Nicolas II. Tsjetsjenië (vroeger Kaukasië) was bijzonder rijk aan delfstoffen. De Tsjetsjenen lieten de exploratie destijds over aan buitenlanders, maar bekwaamden zichzelf liever in paardrijden en strijd voeren. Lily bezocht in Grozny de school, waar ze onder meer Russisch leerde. Op een zekere dag kwam de legendarische monnik Raspoetin er op inspectie. Hij was een belangrijk persoon aan het Russische hof vanwege de grote politieke invloed die hij had op tsarina Alexandra. Lily vond Raspoetin een hele nare, duivelse, onhygiënische man met onverzorgd, vettig haar en lange vieze nagels. De ontmoeting maakte destijds een huiveringwekkende indruk op haar.
Oktoberrevolutie
Toen in 1917 in Rusland de Oktoberrevolutie uitbrak ontkwam ook Tsjetsjenië niet aan de invloed van de Sovjets. Troepen en bendes doorkruisten rovend, verkrachtend en moordend de streek. De Russen verjoegen alle buitenlanders en zo moest ook het gezin Sampers halsoverkop Grozny verlaten. Geholpen door Tsjetsjeense rebellen hebben Lily en haar ouders drie maanden lang, grotendeels te voet door bergachtig gebied, de afstand naar de Zwarte Zee afgelegd, waar uiteindelijk de havenstad Batoemi bereikt werd. Een Italiaans schip bracht hen via de Dardenellen naar Constantinopel, nu Istanboel. Via Griekenland kwamen ze vervolgens in Napels aan, waar ze een half jaar in quarantaine moesten. Uiteindelijk werd in Parijs asiel aangevraagd. Vader Sampers zou nog vele jaren actief blijven in de oliebranche. Hij overleed, 87 jaar oud, in Roermond. Lily’s moeder werd, vanwege alle meegemaakte ontberingen, slechts 40 jaar oud.
Leo Franssen
In Parijs, waar veel gevluchte Russen woonden, werd Lily met open armen ontvangen. Ze sprak vloeiend Russisch en was, reeds van kinds af aan, een voortreffelijk paardrijdster. Zo geschiedde het dat de jonge Lily Sampers deel uit ging maken van een groep paardrijdende rondreizende kozakken die in 1926 een ruiterdemonstratie verzorgde op de toenmalige Stadswei, ongeveer gelegen op de plek waar nu het Designer Outlet Roermond gevestigd is. Onder het enthousiaste publiek bevond zich eveneens de Roermondse kunstschilder Leo Franssen, die zeer onder de indruk was van de gratie en schoonheid van Lily. Hij maakte kennis met haar en vroeg of hij haar mocht schilderen. Daar ging zij echter niet op in. Via Parijs vestigde Lily zich in Brussel en trad daar in 1927 in het huwelijk met een, eveneens in Tsjetsjenië geboren, Belgische ingenieur die haar twee zonen zou schenken. Het toeval wilde dat Lily vijftien jaar later in Brussel opnieuw in contact zou komen met de Roermondse impressionistische schilder, die toentertijd studeerde aan de Brusselse kunstacademie. Ditmaal bleken beiden zich tot elkaar aangetrokken te voelen en traden in 1942 (zij was inmiddels gescheiden) in Roermond in het huwelijk. Voor Leo (Lei) Franssen, zoon van architect Casper Franssen (1860-1932) en Leonie Guillaume (1863-1941) en broer van Maria (Zus) Franssen (1894-1985), de echtgenote van huisarts Dolf Wong Lun Hing (1889-1947), zou Lily zijn inspiratiebron en favoriete naaktmodel worden, die op meer dan honderd doeken te zien is. Uit het huwelijk van Leo Franssen en Lily Sampers werden geen kinderen geboren. Leo Franssen stierf in 1990 op 85-jarige leeftijd. In 1995 besloot zijn weduwe Lily Franssen-Sampers vanuit Roermond voorgoed terug te keren naar Brussel. Daar overleed zij op 22 oktober 2005, 97 jaar oud.
Ontleend aan: Hans Straus, ‘Die Tsjetsjenen kunnen maar één ding: vechten’, Dagblad De Limburger (1995); Wim Schulpen, De ‘gefluisterde’ schilderkunst van Leo Franssen, Spiegel van Roermond (2005). Met dank aan Mariëtte de Ras-Kutschrütter (1928-2022), wier moeder bevriend was met Lily Sampers.
Grote foto: privéarchief Lily Franssen-Sampers.