Rond 1900 was er veel armoede en woonellende in Roermond. In het Begijnhof, de Kruisheren- en Mariagardestraat en langs de Roer was het bar en boos. Vanaf 1909 werd het probleem aangepakt door twee woningbouwverenigingen die elkaar fel beconcurreerden: het katholieke St. Jozef en de liberale Woningvereniging Roermond. De liberalen bouwden in 1910 de eerste huizen in het Veld, aan de Julianastraat – toen nog in the middle of nowhere. Andere bouwverenigingen volgden: St. Jozef natuurlijk, maar ook de socialistische LADA en St. Barbara.
In 1925 was de wijk zo’n beetje klaar en werd de Heilig Hartkerk ingewijd, de ‘kathedraal van het Veld’. Het buurtje van het Gelderseplein en de Limburgsestraat werd de Krententuin genoemd, de straten ten westen daarvan (o.a. Gulickerstraat, Mauritsstraat, Lovaniostraat) de Dierentuin. De wijk zelf werd in de volksmond aangeduid als euver de breer: vanuit de stad gezien aan de andere kant van de spoorbomen bij de Veeladingstraat. Tot een paar jaar geleden staken bewoners van het Veld daar nog steeds stiekem het spoor over.
Tuindorp
Krententuin, Dierentuin – de nieuwe wijk had in ieder geval veel groen. Wijken zoals het Veld werden in die tijd tuindorpen genoemd.
Het concept tuinstad was bedacht door de Engelsman Ebenezer Howard. In 1898 presenteerde hij in zijn boek To-morrow: A Peaceful Path to Real Reform een oplossing voor de woonellende van de arbeiders in industriesteden. Op het platteland moesten steden komen bestaande uit een kern (58.000 inwoners) en zes satellieten (van 32.000 inwoners), verbonden door zes boulevards, een rondlopende spoorlijn en een rondlopend kanaal. Tussen de woonkernen was plek voor onder meer watertorens, bossen, boerderijen en GGZ-instellingen. Howard werd de voorman van een heuse beweging. In 1902 bracht hij zijn idealen in de praktijk in Letchworth. Met als bijzonderheid de eerste rotonde van Engeland.
In Nederland is nooit een echte tuinstad gebouwd, maar wel een afgezwakte variant: tuindorpen bij bestaande steden. Vanaf ongeveer 1920 schoten ze als paddenstoelen uit de grond. Leefbaarheid stond voorop. Lage eengezinswoningen met voor- en achtertuintjes en voorzieningen zoals winkeltjes, een school en een kerk. En géén cafés, ten minste dat was de bedoeling. De arbeiders in de nieuwe wijken moesten worden opgevoed tot fatsoenlijk, burgerlijk gedrag.
Hoogtepunt en neergang
Het Veld werd een succes: een volkswijk waar het leven zich voor een deel afspeelde op straat, met veel saamhorigheid en eigen verenigingen.
In de jaren na de oorlog werd het hoogtepunt bereikt. Er kwamen brede toegangswegen, de Koninginnelaan en de Oranjelaan. In 1954 werd de spoortunnel geopend en kreeg het Veld een goede verbinding met de binnenstad en het station. En er kwam een tweede kerk, de OLVAB (Onze Lieve Vrouw van de Altijddurende Bijstand).
Maar na enkele decennia gingen de woningen achteruit. Er ontstonden sociale problemen. Midden jaren zeventig was het plan om alle woningen te slopen en een nieuwe wijk te bouwen. Na felle protesten werd dit plan aangepast: het Veld werd gerenoveerd. In 1982 kwam koningin Beatrix het resultaat bewonderen. De wijk gloeide van trots! Inmiddels zijn we veertig jaar en heel wat renovatie- en nieuwbouwrondes verder.
Nog altijd wonen er echte Veldjhaze in de wijk, maar de bevolking is tegenwoordig gemengd. Autochtonen en allochtonen, huurders en eigenaren, volksklasse en middenklasse, blijvers en mensen die na een tijdje weer verhuizen. Een ‘probleemwijk’ is het Veld zeker niet. Misschien was dat tuindorp-idee uit de jaren twintig zo gek nog niet.
Op de Beeldbank van het Gemeentearchief Roermond is historisch beeldmateriaal over het Veld te vinden.
Grote afbeelding: Stedenbouwkundig ontwerp van de architecten Joseph Cuypers en Frans Dupont voor de uitbreiding van de stad met het Roermondse Veld. Collectie Gemeentearchief.