De oorsprong van de naam Christoffel is het Griekse woord christophoros en dat betekent ‘hij die Christus draagt’.
Veel mensen kennen het verhaal van de reus Christoffel die Christus over het water draagt. Dat is de Christoffel die op de toren van de Roermondse kathedraal staat. En op het etiket van de Christoffellikeur, op vaandels van Roermondse verenigingen, op de pomp in de Neerstraat enzovoort. Maar in een ouder verhaal was Christoffel een martelaar die door de Romeinen werd vermoord vanwege zijn geloof.
Een fantastische geschiedenis: het begin
Historisch gezien waren het zelfs niet één, maar drie martelaren. Eéntje stierf in Antakya (Turkije) rond het jaar 250, de tweede ook in Antakya maar in of kort na 303, nummer drie stierf ook in 303 maar dan in İzmit (Turkije). En dan is er nog een fantastisch verhaal over de hondskoppige kannibaal Reprobus, die door één van Jezus’ leerlingen tot christen bekeerd werd. Die vier geschiedenissen versmolten tot één legende waarin de bekeerling de naam Christophoros aannam.
Om die legende te ontdoen van zijn onhistorische versiersels moeten we een paar dingen weten. De Grieken en Romeinen duidden ‘niet-beschaafde’ volkeren uit het buitenland aan met scheldnamen zoals barbaren, kannibalen en hondskoppigen. Verder was reprobus een gewoon Latijns woord dat ‘minderwaardige’ betekent, en dus geen persoonsnaam. De bekeerling uit de legenda had dus waarschijnlijk een gewoon hoofd en volgde een normaal dieet, maar behoorde tot een volk met een minder ontwikkelde beschaving. Hoe hij heette, weten we niet. De nieuwe naam die hij aannam, Christophoros, was zoals gezegd óók een gewoon woord en betekende ‘hij die Christus (in zijn hart) draagt’, of anders gezegd: aanhanger van het christendom, christen.
Een fantastische geschiedenis: het vervolg
Op zeker moment dachten de mensen: een hondenkop, dat kán gewoon niet. Het Latijnse woord voor hondskoppige was canineus, met een i. Er zal wel Cananeus met een a bedoeld zijn, dachten ze, inwoner van het land Kanaän. Volgens de Bijbel woonden er in het land Kanaän reuzen. Zo kreeg de heilige martelaar Christoffel een gewoon mensenhoofd maar werd hij een reus. De reus die Christus droeg. Het was toen nog maar een kleine stap naar het Christoffelverhaal dat wij kennen. De reus Christoffel draagt het Christuskind op zijn schouders over het water. Het water stroomt steeds wilder, het kind wordt steeds zwaarder en Christoffel verdrinkt bijna. Aan de overkant aangekomen zegt hij: ‘Kind, je hebt me in groot gevaar gebracht. Het leek wel alsof ik de hele wereld moest dragen.’ Het kind antwoordt: ‘Je hebt niet alleen de hele wereld gedragen, maar ook degenen die de wereld geschapen heeft.’
Veel levensverhalen van heiligen zijn ‘verrijkt’ met onhistorische elementen en misverstanden. De kerk weet dat ook wel. Sterker nog, de bizarre wordingsgeschiedenis van die legenden is ontrafeld door de kerk zelf, namelijk door de paters jezuïeten. Toch houdt de kerk zulke verhalen in ere, want ze wil de gelovigen hun geliefde tradities niet afnemen.
De Fotocollectie Spitholt in het Gemeentearchief geeft een beeld van de Christoffelverering wereldwijd.
Grote foto: Nelution / Roermond Parochie Cluster.