Niet veroordeeld
Tijdens de Tachtigjarige Oorlog zijn er buitenlandse soldaten in Roermond gelegerd. Een Italiaanse sergeant en zijn vrouw hebben een ziek kind. De moeder weet wel hoe haar kind ziek is geworden: Kale Marie heeft het opgepakt en ermee gespeeld. En Marie is een heks, dat weet iedereen! Dus ze doet aangifte.
Op 20 juni 1581 verklaren acht getuigen dat Kale Marie algemeen als heks wordt gezien en dat een varken, een koe, een man, een vrouw en nu dus ook een kind ziek zijn geworden, mogelijk door Maries toedoen.Op 4 juli gebeurt er van alles. De rechters willen eerst geen uitspraak doen, maar als de sergeant en zijn vrouw niet komen opdagen, ontslaan ze Marie van rechtsvervolging. Maar omdat de vrouw algemeen verdacht wordt en bovendien niet van Roermond is, wordt ze wel uit de stad verbannen.
Waterproef
Gerechtsbodes (politiemannen) brengen Kale Marie door de Voorstad Sint-Jacob naar de stadsgrens. Ze worden gevolgd door een troep soldaten en jonge mannen. Zodra Marie buiten Roermonds grondgebied is, vallen die haar aan, binden haar voeten en linkerarm vast en gooien haar bij Ool, waar het water diep is, in de Maas. Ze verdrinkt.
Een week eerder hebben twee vrouwen uit Swalmen zich bij de Roermondse rechtbank gemeld. Ze waren bang dat Kale Marie hen zou beschuldigen van medeplichtigheid aan hekserij. Er zijn geen beschuldigingen tegen hen ingebracht, dus nu worden ze weer vrijgelaten. De opgefokte menigte snijdt hen op de Pastoorswal de weg af en gooit hen in de Maas. Ze bereiken een eilandje en proberen naar de overkant te komen, maar worden meegesleurd en verdrinken.
De menigte accepteert de uitspraken van de rechtbank niet, neemt het recht in eigen hand en past de zogenoemde waterproef toe. Heksen vliegen op bezemstelen en zijn dus heel licht, denkt men. Als een vrouw op het water blijft drijven, bewijst dat dat ze een heks is.
Zo ging het vaker in de tijd rond 1600.
Tientallen processen
Maar nog vaker werden ‘heksen’ in Roermond wél door de rechtbank veroordeeld. In 1613 en 1614 zijn er in en rond de stad minstens 70 heksenprocessen gevoerd, een record in de Lage Landen. De meeste verdachten werden veroordeeld tot wurging en verbranding van hun lijk op de Galgenberg (achter de Synergieschool op de Herkenbosscherweg).
Op de studiezaal van het Gemeentearchief kunt u stukken over de heksenprocessen raadplegen. Bij rondleidingen kunt u ook twee oude stadhuiskelders bezoeken. Daar is iets te zien dat herinnert aan de verhoren van hekserijverdachten rond 1600.
Beide afbeeldingen: Zwitserland, eind zestiende eeuw. Zentralbibliothek Zürich, collectie Johann Jakob Wick.